روانشناسی و تئاتر۲

سه خواهر نمایشنامه‌ای از آنتون چخوف است که به فقر و فلاکت و ناامیدی مردم روسیه و نابودی اشرافیت در این کشور در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم می‌پردازد.

نمایشنامه سه خواهر داستان زندگی و دردسرهای خانواده پروزروف را روایت می‌کند. اعضای این خانواده سه خواهر به نام‌های اولگا، ماشا و ایرینا و همچنین برادرشان آندره‌ئی هستند. آن‌ها از زندگی و شرایط خود رضایت ندارند و امید به آینده در وجودشان رخت بربسته و آن را تیره و تار می‌بینند.

آلفرد آدلر، برداشتی از ماهیت انسان ارائه داد که افراد را به صورت قربانی غرایز و تعارض‌ها و محکوم به نیروهای زیستی و تجربیات کودکی، توصیف نمی‌کند. او رویکرد خود را روانشناسی فردنگر یا روانشناسی فردی نامید؛ زیرا بر بی‌همتا بودن هر فرد و تقسیم‌ناپذیری عناصر شخصیت تأکید داشت. به نظر آدلر، هر انسانی در درجه اول، موجودی اجتماعی است. شخصیت ما به وسیله محیط اجتماعی و تعامل‌های شخصی منحصر به فرد ما، نه توسط تلاش‌های ما برای ارضا کردن نیازهای زیستی، شکل می‌گیرد. آدلر، نقش میل جنسی را در نظریه خود، به حداقل رساند. از نظر آدلر، هوشیاری، جوهر شخصیت است. بنا به آموزه‌های او، به جای این که توسط نیروهایی برانگیخته شویم که نمی‌توانیم آن‌ها را ببینیم و کنترل کنیم، باید به‌طور فعال در آفریدن خودمان و هدایت کردن آینده خویش، مشارکت کنیم.

آغاز این نمایشنامه با احتمالات فراوان همراه است. تنها آرزو و امید ایرینا خواهر کوچک‌تر بازگشت به روسیه است. خواهر بزرگ‌تر اولگا، فردی بدبین و درگیر با گذشته است. او نقش مادر را در خانواده ایفا می‌کند که سعی دارد با شور و شوق و هیجانات ایرینا همراهی کند. ماشا خواهر میانی دختری عصبی است که انگار با همه دعوا دارد. با ورود ورشینین به زندگی این سه خواهر، همه چیز رنگ و رو و شکل دیگری به خود می‌گیرد. او همان فرد آگاه و باهوشی است که ماشا برای تغییر در سبک زندگی کسالت‌بارش نیاز دارد. او که از ازدواجش با کولیجین دلسرد شده، علاقه‌ای پنهان به ورشینین در خود احساس می‌کند. این سه خواهر، دخترانی جوان، تحصیل کرده و بافرهنگ هستند که از کودکی در مسکو زندگی کرده‌اند اما از حدود یازده سال پیش در شهری کوچک در حاشیه یک روستا به کار و زندگی مشغول هستند.

شهر مسکو در این نمایش‌نامه نقش پررنگی دارد. سه خواهر مدام به آن فکر می‌کنند و همواره در آرزوی برگشت به این شهر به سر می‌برند. مسکو شهری است که آن‌ها بهترین و شادترین روزهای زندگی خود را در آن سپری کرده‌اند و برایشان نماد کمال است. با پیش رفتن نمایش، این سه خواهر بیشتر از قبل و کم‌کم از رویاهایی که در سر داشتند فاصله می‌گیرند.

نمایشنامه سه خواهر زنانه‌ترین نمایش‌نامه آنتوان چخوف است. او در این نمایشنامه سعی دارد آرمان‌های نسل جوان و فرهیخته روسیه را به نمایش بگذارد. آرمان‌هایی که گویی امید و راهی برای رسیدن به آن نیست و فقط حسرت یک گذشته خوب برایشان باقی می‌ماند.

تلاش برای رسیدن به برتری و کمال در نظریه آدلر، مشابه مفهوم خودشکوفایی کارل راجرز و مفهوم تعالی کارل یونگ است. به عنوان نمونه، اشخاص نمایشنامه سه خواهر چخوف که به دلیل دست و پا چلفتی بودن احساس حقارت می‌کند و تلاش می‌کند با تمرین ، سعی در غلبه بر ضعفشان دارند. انسان‌ها با غلبه بر ضعف‌های خود، احساس امنیت و تکامل می‌کنند. هدف، رقابت مادی‌گرایانه نیست؛ هرچند برخی افراد چنین برداشتی دارند. درک این چنینی از این تلاش، برای سلامت روان، مفید نیست. از نظر آدلر، علاقه اجتماعی، جبران حقیقی و اجتناب‌ناپذیر ضعف طبیعی انسان است؛ اگرچه این علاقه فطری است ولی باید توسط فرد پرورش یابد؛ چرا که نقش مهمی در زندگی متعادل فرد بازی می‌کند. فرد در اجتماع زندگی می‌کند .

کسانی که علاقه اجتماعی بالایی دارند، در حال عشق ورزیدن، همدلی، همدردی و یاری به دیگران هستند. این افراد می‌دانند که صلاحشان به صلاح دیگران بستگی دارد. آنها درک می‌کنند که با دیگران کاری را بکنند که با خود می‌کنند.

آدلر معتقد بود، اگر مردم بر اساس اصول علاقه اجتماعی زندگی می‌کردند، خبری از جنگ و خشونت و تبعیض و نسل‌کشی نبود. او برای سنجش علاقه اجتماعی افراد از آنان این دو سؤال را می‌پرسید:

• سهم تو در زندگی چیست؟
• در سمت مفید زندگی هستی یا در سمت بی فایده آن؟

هدف نهایی خیالی، نگاه شخصی و درونی‌شده فرد به آینده است که می‌تواند واقع‌بینانه یا غیر واقع بینانه باشد. هدف نهایی خیالی، بخش مهمی از سبک زندگی است که زندگی فرد را سازمان‌دهی می‌کند و شکل می‌دهد، هر چند به‌طور کلی، ناهشیارانه است. افرادِ با علاقه اجتماعیِ پرورش یافته، هدف نهایی‌شان، مایه خدمت به دیگران است. افرادی که هدفشان صرفاً خدمت به خود است، اهداف ناسالم دارند.

سبک زندگی، رویکرد ویژه هر فرد به زندگی است. اینکه فرد چگونه با تکالیف زندگی برخورد می‌کند یا چگونه اجتناب می‌کند و اینکه فرد چگونه به هدف نهایی خیالی‌اش می‌رسد.

به تعداد افرادی که در دنیا زندگی می‌کنند، سبک زندگی وجود دارد که شالوده‌اش در سن پنج تا شش سالگی ریخته می‌شود.