اختلال هویت تجزیه‌ای (اختلال شخصیت چندگانه) چیست؟ Dissociative identity disorder
فرد مبتلا به اختلالات تجزیه ای یا اختلال تجزیه هویت یا هویت‌پریشی یا اختلال چند شخصیتی (شخصیت چندگانه) از واقعیتهایی فرار میکند که در مسیری ناسالم و غیرارادی هستند. این فرد قطع ارتباط و عدم تداوم میان افکار، خاطرات، محیط اطراف، عملکردها و هویت را تجربه میکند.
علائم اختلالات تجزیه ای اعم از فراموشی تا هویتهای جایگزین، علائم معمولا به عنوان واکنشی به تروما و کمک به حفظ خاطرات مشکل در مغز گسترش میابد. زمان های پر فشار میتواند بطور موقتی علائم را بدتر کند و آنها را بیشتر آشکار سازد. اختلالات تجزیه ای باعث ایجاد مشکلانی با عملکرد در زندگی روزمره میشود.
درمان اختلالات تجزیه ای میتواند شامل گفتاردرمانی (روان درمانی) و دارو باشد. اگرچه درمان اختلالات تجزیه ای میتواند دشوار باشد ولی بسیاری از افراد روشهای جدیدی را برای مقابله با بیماری میاموزند که منجر به یک زندگی سالم و سازنده میشود.
علائم اختلالات تجزیه ای
نشانه ها و علائم اختلالات تجزیه ای شامل:
- افت حافظه (فراموشی) در زمانهای مشخص، رویدادها و افراد
- مشکلات سلامت روانی مانند افسردگی، اضطراب و افکار و اقدام به خودکشی
- احساس جدایی از خود
- یک درک غیر واقعی و تحریف شده ازمردم و موارد اطراف
- احساس مبهمی از هویت
- فشار یا مشکلات قابل توجهی در ارتباطات، کار یا سایر زمینه های مهم در زندگی
انواع اختلالات تجزیه ای
سه اختلال تجزیه ای وجود دارد که در راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی (DSM) تعریف میشوند و توسط انجمن روانپزشکی آمریکا منتشر میشود:
۱- فراموشی تجزیه ای
علامت اصلی این اختلال در افت حافظه میباشد که نسبت به فراموشی نرمال، شدت بیشتری دارد و با شرایط پزشکی نمیتوان بیان کرد. شما نمیتوانید اطلاعاتی در مورد خود و رویدادها و افرادی که در زندگی تان هستند، خصوصا در زمان ضایعه را بیاد بیاورید. فراموشی تجزیه ای میتواند مختص به رویدادهایی در زمانی مشخص گردد، مانند مبارزه شدید یا بندرت میتواند افت کامل حافظه را در مورد خودتان شامل شود. گاهی اوقات ممکن است شامل سفر یا مسیری سرگردان بدور از زندگی تان باشد (گریز گسسته). بخشی از فراموشی میتواند دقیق ها، ساعت ها، یا بندرت ماهها و یا سالها ادامه یابد.
۲- اختلال تجزیه ای هویت
این اختلال قبلا به عنوان اختلال چند شخصیتی شناخته شده که با تغییر به هویتهای جایگزین مشخص میشود. ممکن است وجود یک شخص یا اشخاصی را احساس کنید که درسرتان درحال صحبت یا زندکی کردن هستند و ممکن است احساس کنید با سایر هویتها برخورد میکنید. هر کدام از این هویتها میتواند نام، سابقه شخصیتی و ویژگی های منحصر به فرد داشته باشد که شامل تفاوتهای آشکار در صدا، جنسیت، رفتار و حتی چنین کیفیتهای فیزیکی مانند نیاز به عینک میباشد. همچنین تفاوتهایی در نحوه آشنایی هر هویت با سایر هویتها وجود دارد. افراد مبتلا به اختلال تجزیه ای هویت معمولا مبتلا به فراموش تجزیه ای و اغلب گریز گسسته هستند.
۳- اختلال مسخ شخصیت/مسخ واقعیت (همچون گرگور سامسا شخصیت اصلی رمان مسخ نوشته فرانتس کافکا)
این اختلال شامل یک حس مداوم یا دوره ای از جدایی یا خارج بودن از خود، مشاهده عملکردهای خود، احساسات، افکار و دیدن خود از دور همانند تماشای فیلم میباشد. (مسخ شخصیت). سایر افراد و چیزهای اطرافتان ممکن است احساس جدایی یا ابهام کنند و جهان ممکن است غیر واقعی بنظر برسد (مسخ واقعیت). ممکن است مسخ شخصیت، مسخ واقعیت یا هر دو را تجربه کنید. علائمی که میتواند بشدت ناراحت کننده باشند، ممکن است برای چند دقیقه باقی بمانند یا برگردند و سالهای سال فراموش شوند.
علل اختلالات تجزیه ای
اختلالات تجزیه ای معمولا به عنوان راهی برای مقابله با تروما گسترش می یابند. اختلالات اغلب در کودکی شکل میگیرند که در معرض سواستفاده های طولانی مدت فیزیکی، جنسی یا عاطفی قرار میگیرند و یا در موارد نادر، محیط خانه ای که ترسناک یا بسیار غیر قابل پیش بینی است. فشار و جنگ یا بلایای طبیعی نیز میتواند اختلالات تجزیه ای را ایجاد کند. هویت شخصیت هنوز در دوران کودکی شکل میگیرد. بنابراین، یک کودک نسبت به یک بزرگسال بیشتر قادر خواهد بود تا خارج از خود قدم بردارد و تروما را که در فرد دیگری اتفاق می افتد مشاهده کند. کودکی که جدایی را به منظور تحمل دوره گسترده جوانی فرا میگیرد، میتواند این مکانیسم مقابله را در واکنش به موقعیتهای پرفشار زندگی بکار ببرد.
فاکتورهای خطر اختلالات تجزیه ای
افرادی که در دوران کودکی تحت سواستفاده های طولانی مدت جنسی، فیزیکی یا عاطفی قرار میگیرند در معرض خطر بیشتری برای گسترش اختلالات تجزیه ای هستند. کودکان و بزرگسالانی که سایر رویداهای آسیب زا مانند جنگ، بلایای طبیعی یا آدم ربایی یا شکنجه و یا روشهای تهاجمی پزشکی را تجربه میکنند، نیز ممکن است این بیماری را گسترش دهند.
عوارض اختلالات تجزیه ای
افرادی با اختلال تجزیه ای در معرض خطر بیشترعوارض و اختلالات تجزیه ای هستند که شامل:
- خود آسیبی
- افکار و اقدام به خودکشی
- اختلال در عملکرد جنسی، وسواس یا اجتناب جنسی
- اختلالات اعتیاد به مواد مخدر و الکل
- اختلالات افسردگی و اظطراب
- اختلال استرس پس از آسیب
- اختلالات شخصیتی
- اختلالات خواب مانند کابوس، بیخوابی و راه رفتن در خواب
- اختلال در اشتها
- سردردهای شدید
اختلالات تجزیه ای همچنین با مشکلات عمده ای در روابط فردی و کار همراه میباشد. افراد مبتلا به این بیماری اغلب قادر به مقابله با فشارهای حرفه ای و عاطفی نیستند و واکنش های تجزیه ای آنها از ممکن است اطرافیانشان را نگران کند و باعث شود همکارانشان آنها را غیر قابل اعتماد در نظر بگیرند.
اختلال چند شخصیتی یا اختلال هویت تجزیه ای
اختلال چند شخصیتی یا شخصیت چندگانه که به عنوان اختلالات هویت تجزیه ای شناخته می شود، یکی از بیماری های روانی است که شامل اختلال در حافظه، آگاهی یا ادراک یا اختلال در عملکرد نرمال روان ذهن است. علائم اختلال شخصیت چندگانه می تواند خفیف یا آنقدر شدید باشد که در عملکرد کلی فرد، چه در زندگی شخصی و چه در محل کار، اختلال ایجاد کند. این اختلال در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا هستند. به منظور آشنایی بیشتر با علائم، روشهای تشخیص و راه های درمان اختلال شخصیت چندگانه یا اختلال هویت تجزیه ای تا انتهای این مقاله از سایت دکتر علیرضا جباری با ما همراه باشید.
منظور از اختلال چند شخصیتی چیست؟
اختلال شخصیت چندگانه یا چند شخصیتی از سال ۱۹۹۴ به نام اختلال هویت تجزیه ای تغییر کرد. اختلال هویت تجزیه ای یا (Dissociative Identity Disorder) یک وضعیت نادر روانی است که در آن دو یا چند هویت متمایز، یا حالت های شخصیتی، در یک فرد بوجود آمده و به طور متناوب کنترل بدن را به دست می گیرند. همچنین، فرد از دست دادن حافظه را تجربه می کند که بیش از حد گسترده است طوری که هیچ حرکتی از اعمال شخصیت‌های دیگر را به خاطر نیاورده و با فراموشی معمولی قابل توضیح نیست.
علل ایجاد اختلال شخصیت چندگانه
اینکه چرا برخی افراد دچار اختلال هویت تجزیه ای می شوند تا به امروز دقیقا مشخص نبوده و کاملا ناشناخته است. اما تحقیقات نشان می دهد که اختلال شخصیت چندگانه یک پاسخ روانشناختی به استرس‌های روانی، فردی و محیطی به اتفاقات ناگوار زندگی فرد به ویژه در سنین کودکی است.
این اختلال ممکن است در نتیجه غفلت عاطفی یا سوء استفاده جنسی و عاطفی که در رشد شخصیت اختلال ایجاد می کند، ایجاد شود. علاوه بر این، می تواند در نتیجه آسیب های مکرر و تهدید کننده زندگی در رشد کودک قبل از سن شش سالگی رخ دهد. همچنین، مطالعات متعدد نشان می دهد که DID در میان بستگان بیولوژیکی نزدیک افرادی که به این اختلال نیز مبتلا هستند بیشتر از جمعیت عمومی افراد است و به نحوی شاید بتوان گفت ژنتیک هم در آن بی‌تاثیر نیست و تنها به عامل محرکی برای آشکار شدن نیاز دارد.
علائم اختلال شخصیت چندگانه
علائم متداول اختلال چند شخصیتی یا هویت تجزیه ای عبارتند از:
- از دست دادن حافظه برای دوره های زمانی، رویدادها، افراد یا اطلاعات شخصی
- احساس عدم ارتباط با خود و احساسات
- درک افراد و اشیاء اطراف به شکل تحریف شده و غیر واقعی
- احساس هویت نامشخص
- عوامل استرس زا یا مشکلات مهم در روابط کاری یا سایر زمینه های مهم
- ناتوانی در کنار آمدن خوب با استرس عاطفی یا شغلی
- مشکلات سلامت روان، مانند افسردگی، اضطراب و افکار و رفتارهای خودآزاری
- تعرض و تجاوز جنسی در سنین کودکی
افراد مبتلا به اختلال چند شخصیتی، علاوه بر گسستگی و شخصیت‌های چندگانه، ممکن است به سبب وضعیت ناشناخته خود از مشکلات روان شناختی دیگری نیز رنج ببرند که علائم زیر را ایجاد می کند:
- نوسانات خلقی
- تمایلات خودکشی
- اختلالات خواب از جمله بی خوابی، وحشت شبانه و راه رفتن در خواب
- اضطراب، حملات پانیک و فوبیا
- سوء مصرف الکل و مواد مخدر
- توهمات شنوایی و دیداری
- اختلالات خوردن
اختلال هویت تجزیه ای یا اختلال چند شخصیتی قابل درمان است؟
بله، اختلال هویت تجزیه‌ای یا اختلال چند شخصیتی قابل درمان است. با استفاده از روشهای مناسب درمانی، افراد مبتلا به این اختلال می‌توانند بهبود یابند و کیفیت زندگی بهتری را تجربه کنند.
استراتژی‌های درمانی برای اختلال هویت تجزیه‌ای معمولاً شامل موارد زیر میشود:
۱– روان درمانی
درمان با استفاده از روشهای مختلف روان‌درمانی، مانند روشهای مبتنی بر شناخت، روشهای رفتاری و روشهای درمانی مبتنی بر هویت، میتواند موثر باشد. این روش‌ها به کمک یافتن علل و عوامل موجب ایجاد و حفظ هویتهای جداگانه و همچنین تقویت هماهنگی بین هویتها و ادغام آنها کمک میکنند.
۲– روشهای استراتژیک خانواده
در برخی موارد، مشاوره خانواده و استفاده از روشهای استراتژیک خانواده میتواند مفید باشد. این روش‌ها به کمک بهبود روابط خانوادگی، ایجاد سیستم پشتیبانی و تقویت ارتباطات میان اعضای خانواده، می‌توانند بهبود را در تعاملات و هماهنگی بین هویتها تسهیل کنند.
تعدادی از روشهای درمانی اختلال هویت تجزیه‌ای (اختلال شخصیت چندگانه):
هیچ دستورالعمل استانداردی در مورد نحوه درمان اختلال چند شخصیتی وجود ندارد، بنابراین پزشکان اغلب درمان هایی را با توجه به ماهیت بیماری تجویز می کنند. اما تکنیک های گفتار درمانی و آرام سازی معمولاً با هر داروی دیگری برای کمک به تسکین علائم ترکیب می شوند. درمان اولیه برای اختلال هویت تجزیه ای، روان درمانی طولانی مدت با هدف ساختارشکنی شخصیت های مختلف و ادغام آنها در یک شخصیت است. درمان های دیگر شامل درمان های شناختی است. اگرچه هیچ دارویی وجود ندارد که به طور خاص این اختلال را درمان کند، ممکن است داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد اضطراب یا آرام بخش ها برای کمک به کنترل علائم روانی مرتبط با آن تجویز شوند.
درمان اختلال چند شخصیتی (اختلال هویت تجزیه‌ای) به طور معمول شامل یک رویکرد چندمنظوره و هماهنگ از طریق ترکیب روان‌درمانی، مشاوره خانواده، و داروها میشود. در ادامه، روشهای درمانی اصلی برای این اختلال را بررسی می‌کنیم:
۱– شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی (MBCT)
رویکرد‌های شناختی می‌توانند به فرد کمک کنند تا الگوهای ناپسند شناختی و باورهای نادرست را شناسایی کند و آنها را با الگوهای جدید و سالم جایگزین کند. این رویکرد به کمک تغییر در نحوه تفکر، تصورات و نگرش‌های فرد، بهبود هویتهای مختلف و ادغام آنها را تسهیل میکند.
۲– درمان مبتنی بر هویت (Identity-oriented therapy)
این روش درمانی بر اساس تمرکز بر تقویت و ادغام هویتها استوار است. این رویکرد کمک میکند تا هویتهای جداگانه درونی و خارجی را شناسایی و تقویت کنید و تلاش میکند تا هماهنگی بین آنها را تسهیل کند و حس آنان را از یکپارچه‌سازی بیشتری برخوردار کند.
۳– مشاوره خانواده
مشاوره خانواده میتواند به تقویت روابط خانوادگی، ایجاد پشتیبانی از جانب اعضای خانواده و بهبود ارتباطات بین هویتها کمک کند. این روش میتواند بهبود در تعاملات خانوادگی و ایجاد یک محیط پایدار و مراقبت‌کننده برای فرد مبتلا به اختلال چند شخصیتی بیانجامد.
۴– دارو درمانی
در برخی موارد، مصرف داروها میتواند در مدیریت علائم همراه با اختلال چند شخصیتی مفید باشد. داروهای ضدافسردگی، ضداضطراب و داروهای ضدروان‌پریشی ممکن است به کنترل علائم مثل افکار خودکشی، اضطراب، افسردگی و درمان مشکلات خواب کمک کنند.
۵– روان‌درمانی چندگانه
این روش درمانی شامل همکاری تیمی از روان‌پزشکان و روانشناسان است. هدف از این روش تعامل با هویتهای مختلف فرد و کمک به تعامل و هماهنگی آنها در زندگی روزمره است. روان‌درمانی چندگانه میتواند شامل جلسات گروهی و فردی باشد.
۶– تمرینات ذهن‌آگاهی (Mindfulness)
تمرینات ذهن‌آگاهی میتواند به فرد کمک کند تا به آگاهی از هویتهای مختلف خود برسد و آنها را بهبود بخشد. این تمرینات معمولاً شامل تمرکز بر نفس و تمرینات توجه به لحظه حاضر است.
